"De sociale omgeving kan gezonde leefstijl aanmoedigen en ontmoedigen"
Een gezonde leefstijl is een ‘individuele verantwoordelijkheid', dat is de dominante opvatting vandaag de dag. Leefstijl is een keuze en de verantwoordelijkheid om gezond te leven ligt bij het individu. In ieder geval worden de invloed van omgeving op gedrag en de invloed van beleidsmakers en professionals op de motivatie, kansen en mogelijkheden van het individu zo genegeerd. Is dat respect voor autonomie of ‘eigen schuld, dikke bult'?
Rolopvatting professionals in zorg en welzijn
Professionals in zorg en welzijn blijken het lastig te vinden om een gezonde leefstijl bespreekbaar te maken. Dit komt deels door de klachtgerichte focus en vraaggerichte aanpak. Als een patiënt of cliënt zelf niet met een vraag komt over leefstijl, krijgt het thema ook geen aandacht van de professional. Een gemiste kans, want er is nog veel onkunde over wat gezonde leefstijl is en wat het belang is van leefstijl voor het verbeteren van mentale en fysieke gezondheid. Is het niet juist één van de verantwoordelijkheden van professionals in zorg en welzijn om bij te dragen aan gezondheidsbevordering en preventie?
Omgaan met weerstand
Het thema leefstijl kan ook heel gevoelig liggen. Mensen kunnen bijvoorbeeld gevoelens van schuld en schaamte ervaren. Mensen kunnen zich machteloos voelen en niet in staat tot veranderen. Mensen voelen zich door deze gedachten en emoties aangevallen als leefstijl ter sprake komt. Dat uit zich vaak in weerstand. Omgaan met weerstand vinden professionals heel moeilijk. Wat zeg je dan? Wat doe je? Professionals geven aan dat deze weerstand hun relatie met de patiënt of cliënt op het spel zet. Dat is niet gewenst. Daarom wordt het thema leefstijl vaak bij voorbaat al vermeden of het gesprek wordt afgekapt bij de eerste tekenen van weerstand. Doe je de zorgvrager daar recht mee?
De rol van naasten
De sociale omgeving speelt daarnaast ook een rol. Huisgenoten, familie, vrienden, buren, collega's, iedereen kan direct of indirect invloed hebben op de leefstijlkeuzes die iemand maakt en op de mogelijkheden die iemand ziet om te veranderen. De sociale omgeving kan gezonde leefstijl aanmoedigen en ontmoedigen. In woorden (complimenten en steunen of juist afkraken) en daden (gezonde keuzes aanbieden of juist in de verleiding brengen). Is het écht aan het individu om de sabotage vanuit de sociale omgeving het hoofd te bieden? Kortom, leefstijl en gezondheidsbevordering is niet enkel een persoonlijke kwestie, maar een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Vanuit het lectoraat Leefstijl en Gezondheidsbevordering doen wij onderzoek naar het bevorderen van een gezonde leefstijl door verpleegkundigen in de huisartsenpraktijk, de thuiszorg en het ziekenhuis. Daarnaast doen we onderzoek naar de rol van verpleegkundigen in wijkgerichte preventie. In al ons onderzoek komen relationele kwesties ter sprake, van de omgang met patiënt/cliënt tot (inter)professionele samenwerking.
