In deze uitzonderlijke bijdrage aan dit Narthex-nummer, uitzonderlijk qua omvang en qua relevantie, beschrijven wij eerst kernachtig het waarom, de doelen en de samenstelling van het zogenaamde Expertisecentrum Levensbeschouwing en Religie in het Voortgezet Onderwijs. Vervolgens geven we in een longread de onderliggende vakinhoudelijke basisnotitie van dit centrum, dat tevens bedoeld is als een pleidooi om het belang van goede levensbeschouwelijke educatie te benadrukken.

In deze tekst beschrijven wij een gezamenlijk fundament om in het onderwijscurriculum van het voortgezet onderwijs systematisch aandacht te besteden aan levensbeschouwing en religie door middel van een algemeen vormend kerncurriculum levensbeschouwing en religie. Wij geven daarvoor drie redenen die onderwijspedagogisch samenhangen: een pedagogische reden (persoonsvorming), een maatschappijwetenschappelijke reden (kennis over levensbeschouwing en religie(s)) en een vakspecifieke reden (de aard van levensbeschouwing en religie begrijpen), die met elkaar één geheel vormen.

Steeds vaker wordt het vak godsdienst/levensbeschouwing gegeven als onderdeel van een breder leergebied. De vraag voor iedere vakdocent is dan meestal: hoe zorg ik dat mijn vak herkenbaar blijft in het meestal thematisch georganiseerde programma van een leergebied? Een terechte vraag. Behalve samenwerkingspartners ben je immers ook een beetje elkaars concurrent in zo'n samenwerking. Een vraag die minder gesteld wordt, maar minstens zo belangrijk is, is hoe de keuze van samenwerkingspartners invloed heeft op de smaak en kleur van jouw vak.

Wie iets verstaanbaar wil maken van zijn eigen geloof, zal verder moeten gaan dan de buitenkant van opvatting of gedragingen. Het ‘voorleven’ van geloof volstaat niet langer. Je krijgt inderdaad pas echt zicht op de betekenis van woord en gedrag als je doorvraagt naar de waarden en overtuigingen die daar onder liggen en er betekenis aan geven. Voor geloofsopvoeding in deze tijd moeten we op zoek naar iemand die de taal machtig is die nodig is om de brug te slaan tussen het geloof van toen en de wereld van vandaag.

Onderwijstijd is een schaars goed en veel onderwerpen zijn relevant en nuttig voor leerlingen. Om die reden wordt elk schoolvak eens in de zoveel tijd geconfronteerd met de legitimiteitsvraag: waarom is het nodig dat leerlingen hierin geschoold worden? Dat geldt ook voor godsdienst/levensbeschouwing. Voor dat vak ligt de legitimeringsvraag echter nog complexer dan bij andere schoolvakken, omdat het een dubbele legitimering kent: vanuit de ‘vrijheid van onderwijs’ en vanuit het belang van algemene vorming.

Het is mogelijk en interessant om allerlei beschouwingen te houden over hoe spiritualiteit een rol kan of zou moeten spelen op de werkvloer – en dat gebeurt in deze bundel ook. Maar het is ook goed om te zien op welke manier spiritualiteit in de praktijk werkt. Met subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken heeft ForumC in samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede een onderzoek opgezet. Centrale vraag in dit onderzoek is in welke mate spiritualiteit een rol speelt in een organisatie.