Arbeid laat zich eenvoudig definiëren als het verrichten van inspanning om een doel te bereiken. Met deze omschrijving wordt direct de intrinsieke spanning duidelijk die met alle arbeid gegeven is: men wil iets (een doel bereiken) en daarvoor moet men iets (inspanning verrichten). In dit artikel wordt de verhouding tussen willen en moeten in het werk nader verkend, en meer specifiek wordt de vraag gesteld naar de rol die spiritualiteit kan vervullen in het omgaan daarmee.

Veel publicaties over spiritualiteit op het werk beginnen met de constatering dat vanuit organisaties de belangstelling voor spiritualiteit van recente datum is of de afgelopen jaren flink is toegenomen. Dat laatste mag dan misschien gelden voor het aantal managementboeken dat over spiritualiteit is verschenen, wie teruggaat in de tijd ziet dat de relatie tussen werk en spiritualiteit al heel oud is.

Leiderschap heeft meer te maken met inzicht en beslissingen. Het gaat om leiding geven aan het systeem: de configuratie instellen. En de mensen vrijlaten. Rood organiseren is een structuur maken, die sturend en beperkend werkt. Groen organiseren is luisteren en de vrijheid en mogelijkheden van mensen beschermen. Structuren dienen slechts om te beschermen. Vrijheid is weten dat er iemand is die voor je zorgt.

Het is mogelijk en interessant om allerlei beschouwingen te houden over hoe spiritualiteit een rol kan of zou moeten spelen op de werkvloer – en dat gebeurt in deze bundel ook. Maar het is ook goed om te zien op welke manier spiritualiteit in de praktijk werkt. Met subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken heeft ForumC in samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede een onderzoek opgezet. Centrale vraag in dit onderzoek is in welke mate spiritualiteit een rol speelt in een organisatie.

De laatste jaren bloeit er in bedrijven een gevarieerde spirituele praktijk op: meditatietrainingen, stiltekamers, gebedsgroepen, neurolinguïstisch programmeren, bedrijfsopstellingen, coaching op levensloop- en loopbaanvraagstukken, sensitivitytrainingen en ‘passie in je werk’. De link tussen werk, zelfontplooiing, het transcendente en zingeving wordt hierin expliciet gelegd. In deze bijdrage wil ik allereerst de kenmerken van hedendaagse spiritualiteit bespreken.

In deze bijdrage beantwoord ik de vraag waarom supervisie ook in zakelijke en technische
opleidingen ingevoerd kan worden als een didactische methode in de scholing van studenten. De overweging is dat beoefenaars van alle professionele beroepen, zowel mensgerichte als zaakgerichte, te maken krijgen met trage vragen in een snelle wereld. Supervisie is bij uitstek de methode om de beantwoording van deze trage vragen te integreren in de beroepsuitoefening.