Deze tekst gaat als eerste in op de veranderende paradigma’s in de samenleving. Welke samenlevingsruimtes worden ontwikkeld en hoe overlappen de grenzen van die ruimtes, waardoor nieuwe samenhangen ontstaan? Dit wordt geanalyseerd met behulp van het model van de Zweedse socioloog Pestoff. Daarna wordt nagegaan hoe de transities in samenleving en staat op gang zijn gebracht in de tweede helft van de twintigste eeuw. Hoe betekenen zij de afbouw van de verzorgingsstaat en de opbouw van de participatiesamenleving met de daarbij behorende transactiestaat.

Dit onderzoek geeft een inkijkje in hoe een professionele leergemeenschap vorm gegeven kan worden en biedt een instrument om de kwaliteit van de gesprekken tussen leraren te bevorderen met behulp van een gespreksprotocol. De leergemeenschap is geïnspireerd op de kennisspiraal van Nonaka en Takeuchi waarbij wordt uitgegaan van een gezamenlijke leervraag.