Wat moet je doen als je beleid wilt maken op basis van wetenschappelijk onderzoek waarvan de resultaten totaal niet eenduidig zijn? Dit essay behandelt vier valkuilen bij het gebruik van tegenstrijdige onderzoeksuitkomsten door beleidsmakers: (1) verwarren van theoretische en empirische argumenten, (2) onderzoekscontext en beleidscontext aan elkaar gelijkstellen, (3) te sterke claims aan onderzoeksresultaten verbinden en (4) achterliggende trends negeren. De valkuilen worden geïllustreerd met eigen ervaringen tijdens onderzoek naar etnische diversiteit in het onderwijs.

In al de jaren dat hij aan zijn proefschrift werkte, had Simon Polinder nooit moeite om op feestjes uit te leggen waarom hij onderzoek deed naar de rol van religie in de internationale politiek. Dat kwam, helaas, omdat iedereen na de hartverscheurende aanslagen op de Twin Towers in de Verenigde Staten wel in de gaten had dat religie een rol speelde in de internationale politiek. Sinds kort komt daar bij dat de inval van Rusland in Oekraïne de rol van de Russisch-Orthodoxe Kerk in Rusland zichtbaar heeft gemaakt.

De maatschappij wordt steeds diverser en ik-gerichter. De tegenstellingen tussen de verschillende etnisch-culturele groepen en tussen mensen met verschillende opvattingen lijken steeds groter en scherper te worden. Dat zet het gevoel van saamhorigheid onder druk en zorgt voor polarisatie. Is er nog wel sprake van sociale cohesie in samenleving en op school? Of moeten we daar helemaal niet naar streven omdat groepssaamhorigheid wellicht ten koste gaat van de opvattingen van het individuele kind en de wederzijdse tolerantie schaadt?

Sterke ik-gerichtheid en toenemende diversiteit leiden niet alleen tot spanningen in de maatschappij, maar ook in het klaslokaal. Leerlingen met verschillende achtergronden hebben soms amper contact met elkaar of voelen zich zelfs buiten de groep vallen. Leerkrachten vragen zich af hoe ze de sociale cohesie in hun klas kunnen versterken. Deze eerste bijdrage gaat daarop in. De tweede behandelt de vraag: in welke mate mag het streven naar groepssaamhorigheid ten koste gaan van de opvattingen van individuele leerlingen?

Jaarlijks staan leerkrachten in het basisonderwijs voor de vraag hoe dit jaar Goede Vrijdag en Pasen vorm te geven in het onderwijs. Vertel ik het verhaal? Laat ik stukken van de ‘Passion’ zien? Doen we een paasontbijt? Dat hoeft niet per se een moeilijk te beantwoorden vraag te zijn. Op tal van scholen is een praktijk ontwikkeld waar leerkrachten een eigen weg in hebben gevonden. Maar hoe vieren zij het dan? En wat zegt deze vormgeving over de school, de leerkracht, de leerlingen?

Praktijkgericht onderzoek aan het hbo is uniek. Het houdt het midden tussen wetenschappelijk onderzoek vanuit de universiteit en advieswerk. Door reflecterend te pendelen tussen theorie en praktijk ontstaat een geheel eigen soort kennis. De onderzoeker speelt een cruciale rol in het pendelen. Zijn ervaringen en reflecties zijn een belangrijke bron voor het verloop van het onderzoek en de keuzes die er onderweg worden gemaakt. De kennis die ontstaat is enerzijds gericht op verbeteren van de praktijk, maar levert ook kennis op over die praktijk.