Spel over levensvaardigheden voor Gezinshuizen

Kun je jezelf voorstellen; wie ben je, wat doe je?
Mijn naam is Christiaan van der Houwen. Echtgenoot, vader, docent aan de CHE sinds 2019 en sinds twee jaar onderzoeker bij het lectoraat Pleeg- en Gezinshuiszorg.
Binnen de opleiding Social Work en binnen het lectoraat probeer ik vooral creatieve vormen, gedachtes en ideeën in te brengen in het curriculum, onderwijs en onderzoek. Dit doe ik vanuit mijn achtergrond als Master Kunsteducatie en theatermaker. 

Wat hebben jullie ontwikkeld in het RAAK-project Levensvaardigheden in gezinshuizen? 
Gezinshuisouders gaven aan dat ze behoefte hadden aan tools om kinderen levensvaardigheden aan te leren, zonder dat dit ‘schools’ of ‘behandelend’ zou overkomen. Daarop heeft de Hogeschool Leiden, die hier al ervaring mee had, samen met de Hogeschool Utrecht, Windesheim en de CHE het RAAK-onderzoek Het gewone leven; levensvaardigheden voor bijzondere kinderen gestart. Er worden vijf categorieën Levensvaardigheden onderscheiden: Zelfbewustzijn, zelfmanagement, sociaal bewustzijn, relatievaardigheden en verantwoorde besluitvorming. 
Eerst hebben we de behoeftes van kinderen, gezinshuisouders en hun kinderen geïnventariseerd. Daarna zijn we met gezinshuisouders en onderzoekers een prototype van het spel gaan ontwerpen, waarbij we elke drie weken bij elkaar kwamen op de CHE. In de tussentijd werd van alles uitgeprobeerd in de gezinshuizen. Zo kwamen we tot een NAKAMA, een box met ruim 100 eenvoudige en speelse werkvormen, behorend bij de vijf categorieën. Er is een interactieve poster ontwikkeld die hierover overzicht geeft. 
Momenteel wordt NAKAMA gedurende 3 maanden getest door 62 gezinshuizen, die een logboek bijhouden. In juni vindt de evaluatie van deze test plaats en de daaruit voortvloeiende aanpassingen aan het ontwerp, waarna NAKAMA breder beschikbaar wordt voor gezinshuizen in Nederland.    

Hoe sluit dit onderzoek aan bij je eigen expertise als onderzoeker/kunstenaar?
Met name de ontwerp- en ontwikkelfase van het onderzoek was voor mij een mooi proces waarbij ik mijn nieuwsgierigheid en verbeelding actief in kon zetten om, samen met de doelgroep, op basis van hun behoeftes en ervaringen, de vertaling te maken naar concrete producten. Vooral het speelse, zoekende en iteratieve karakter van dit proces is iets waar ik erg van heb genoten.

Wat is tot nu toe een opvallend resultaat geweest?
Wat me tijdens het ontwerpen in de participatiegroep steeds weer opviel, was de diversiteit binnen het landschap van gezinshuizen op ongeveer elk denkbaar gebied: samenstelling van het gezinshuis, visie op pedagogiek in het algemeen en gezinshuiszorg in het bijzonder, focus op bepaalde levensvaardigheden, het belang van actieve sturing en monitoring van de ontwikkeling, voorkeur voor soorten werkvormen en toepassing van die werkvormen… Ook zag ik dat nagenoeg elke gezinshuisouder die ik sprak, een grote behoefte heeft aan autonomie en de mogelijkheid om eigen kleur te geven aan wat er wordt aangereikt. Daarom hebben we NAKAMA zo open en modulair mogelijk hebben ontworpen, met maximale mogelijkheid voor gezinshuizen om op eigen manier vorm en invulling te geven aan de tool.
 
Hoe kunnen gezinshuisouders aan dit spel komen en is het ook interessant voor pleegouders? 
NAKAMA is specifiek ontwikkeld voor de context van gezinshuizen, waarbij de focus ligt op een gezinsgrootte van meer dan drie, maar een groot deel van de beschreven werkvormen zijn ook zeker inzetbaar in een breder kader. De verdere verspreiding van de tool zal bepaald worden na de evaluatie van de testfase. 

Wat hoop je dat NAKAMA teweeg zal brengen?
Ik hoop dat er de komende jaren in een heleboel gezinshuizen in Nederland gekke, leuke, speelse, uitdagende en prikkelende activiteiten worden gedaan die, al spelend, leiden tot iets meer bewustzijn van en grip op leven en samenleven. 

Wat zou je willen meegeven aan professionals die geïnteresseerd zijn in dit thema?
Mocht je meer willen weten over het onderzoek Het gewone leven; levensvaardigheden voor bijzondere kinderen en NAKAMA, neem dan gerust contact op met Nienke Veenstra van de Hogeschool Leiden: veenstra.n@hsleiden.nl