“Elke regio telt!”, zo heet het rapport van de drie publieke adviesraden aan de minister van Binnenlandse Zaken van vorig jaar maart. Regio’s zijn doorgaans autonome gebieden met een eigen sociale, economische en politieke betekenis. Op regionaal niveau ontmoeten mensen elkaar en komt de kracht van relaties tot uiting in nieuwe samenwerkingen en innovaties. Dat heeft vervolgens weer invloed op grotere verbanden. In landelijke en politieke beleidsvisies wordt de gerichtheid op regio’s steeds belangrijker. Denk aan waterschappen, politie-, onderwijs-, gezondheids- en arbeidsmarktregio’s.
Huis van Thorbecke
Staatsman Thorbecke (1798-1872) verdeelde Nederland in een lokale, provinciale en nationale bestuurslaag. De regio als bestuurslaag bestaat in dit ‘huis van Thorbecke’ niet, maar regio’s spelen in toenemende mate een rol in de afstemming van het beleid op verschillende schaalniveaus: gemeente, provincie, Rijk en EU. Vanwaar die aantrekkingskracht? Regio’s willen pragmatisch de krachten bundelen, in relatie met de burger, werkend vanuit de eigenheid van het gebied.
Bij onder meer ziektepreventie, toekomstbestendige landbouw en energiestrategie wordt de regiorol prominenter. Regionaal samenwerken in coalities, netwerken en overleggen ontstaat, omdat de capaciteit van individuele gemeenten te klein is om zelf de vraagstukken op te lossen. Zo werken gemeenten samen in zogeheten Economic Boards om innovatie, werkgelegenheid en lokaal ondernemerschap te stimuleren.
Regio Foodvalley
Als lector Dienstbaar organiseren van regionale ecosystemen aan de CHE ben ik betrokken bij de Regio Foodvalley. Een samenwerkingsverband van acht gemeenten in de Gelderse Vallei. In dit gebied komen maatschappelijke vraagstukken samen zoals emissiereductie van ammoniak en fijnstof en het bouwen van 40.000 woningen in de komende jaren. Het gebied ligt naast het Natura 2000-gebied de Veluwe en heeft grote uitdagingen op het gebied van bodem, water en natuur. Gemeentelijke overheden, provincies, boeren, natuurorganisaties en waterschappen moeten met elkaar samenwerken voor krachtdadige oplossingen.
Welke lessen kunnen we leren bij het dienstbaar organiseren van regionale samenwerkingsverbanden?
Les 1: Alle (deel)belangen gelijkwaardig aan de bestuurstafel behandelen.
Om alle belangen van private en publieke organisaties te behartigen en hiervoor goede bestuurlijke arrangementen te ontwikkelen, vormt men diverse overlegstructuren. De focus ligt op het algemeen belang, verwoord in een strategische regio-agenda.
De regio Foodvalley is gericht op gezonde biodiversiteit, vitaal platteland, een veerkrachtige regionale economie en werkgelegenheid. Op deelthema’s zijn weer aparte verbanden gevormd, zoals het Landbouwnetwerk Regio Foodvalley. Daarin maken lokale overheden, private ‘erfbetreders’ als agrarische adviseurs, veevoerleveranciers, banken, het waterschap en kennisinstellingen afspraken op basis van gelijkwaardigheid.
Les 2: Bewaken van de samenhang en het grotere algemeen belang.
Soms is het een wonder dat er wordt samengewerkt, gezien de maatschappelijke complexe vraagstukken die vanuit diverse marktspelers, kennisinstellingen en overheden worden benaderd. Zo’n samenwerking wordt een ‘Triple Helix model’ genoemd. Een organisatorische wijze van kijken naar en sturen op innovatie in samenwerking tussen drie partijen: onderwijs, overheid en bedrijfsleven. De Economic Board Foodvalley is zo’n regionaal orgaan om het gemeenschappelijke belang en samenhang van een veerkrachtige regionale economie te bewaken en te bevorderen.
Les 3: Doorlopend ontwikkelen van ‘relationele kwaliteiten’ bij regionale samenwerking en aanpak.
Denk aan solidariteit, respect voor diversiteit van betrokkenen en hun verschillende inbreng (markt, overheid, onderwijs, onderzoek etc.). Een nauwe verbondenheid is nodig om de innovatie- en ondernemerskracht te stimuleren voor ‘sociale reproductie’ en werkgelegenheid. Het relationele vermogen van mensen in zorg voor elkaar is hierbij cruciaal, om vanuit diverse overtuigingen en ambities regionale verbanden te versterken.
Kortom, regionale relaties voor gezonde regionale samenwerking moeten de (relationele) krachten bundelen in een probleemaanpak, die voor inwoners herkenbaar, concreet en betekenisvol is. Private en publieke bestuurders zijn voor de boeren, burgers en buitenlui daarop aanspreekbaar.
De ervaring leert dat hier nog veel te leren valt en misschien nog wel meer af te leren.
Bron beeld: Bouwstenen voor Sociaal